Deze website maakt gebruik van cookies.
Bekijk cookiebeleid.1
Activerende werkvormen zijn didactische werkvormen die deelnemers daadwerkelijk in beweging brengen, mentaal, fysiek, emotioneel of sociaal. Ze zetten aan tot doen, experimenteren, zelf aan de slag gaan, exploreren, zelfstandig uitvoeren en samenwerken.
In tegenstelling tot werkvormen waarbij deelnemers vooral 'ontvangen' (zoals doceren of demonstreren), zorgen activerende werkvormen ervoor dat deelnemers actief leren via eigen ervaringen, met zoveel mogelijk zintuigen. Zo wordt je training levendig, verdiept het leerproces en wordt de transfer naar de praktijk vergemakkelijkt.
In deze blog lees je over een 5-tal basis didactische werkvormen.
Als trainer werken met activerende werkvormen:
Didactische werkvormen zijn één van de didactische componenten waarover je nadenkt bij het ontwerpen van je training. Een didactisch model geeft een overzicht van deze verschillende componenten en hun onderlinge afhankelijkheid. Bij het ontwerpen van een training start alles met het opmaken van de leerdoelen. De didactische werkvormen worden gekozen in functie van deze leerdoelen. Activerende werkvormen zetten we dus niet alleen in omdat ze 'plezanter' zijn, maar we doen dit doelgericht. Zoals hierboven al gezegd zijn ze immers onmisbaar om 'hogere' doelstellingen bij deelnemers te kunnen bereiken.
De eerste lead trainer verantwoordelijk voor de trainersopleidingen binnen HRDA - Josco Timmermans - zei altijd: "Je moet als trainer werkvormen kiezen op een manier waarop 'nobody can chicken out'. Iedere deelnemer moet geactiveerd worden in je opleiding, geen enkele uitzondering, want alleen dan zijn ze aan het leren." Lees hierover ook de blog van Josco Timmermans: Trainen is meer dan praten, leren is meer dan luisteren.
Bon, we wijken af :-). Hieronder vind je een overzicht van een 40-tal activerende werkvormen. We hebben niet de intentie om volledig te zijn. Gebruik gerust zelf je creativiteit als trainer. Laat ons weten als je nog een mooie activerende werkvorm hebt, we vullen deze blog graag nog aan met jouw ideeën.
Actieve demonstratie
De trainer doet een vaardigheid of aanpak voor waarna deelnemers dit meteen zelf oefenen of imiteren. Zo wordt de demonstratie geen eenrichtingsverkeer, maar een opstap naar actieve participatie. Ideaal om theorie meteen in praktijk om te zetten.
Buzzen
Deelnemers denken eerst individueel na over een vraag en bespreken die vervolgens in duo’s of kleine groepjes. Zo kan iedereen zijn idee vormen en wordt interactie geactiveerd. Werkt goed als opwarming of voorbereiding op klassikale bespreking.
Carrousel
Deelnemers vormen een binnen- en een buitenkring, die beurtelings in gesprek gaan. Na enkele minuten schuift de buitenkring een plaats op zodat nieuwe duo’s ontstaan. Het tempo, de afwisseling en herhaling zorgen voor diepgang en dynamiek.
Cirkel of Rondje
Deelnemers zitten in een kring en spreken om de beurt vanuit persoonlijke ervaring of reflectie. Iedereen krijgt evenveel spreektijd. Het bevordert gelijkwaardigheid, veiligheid en luisteren naar elkaar.
Check-in en check-out
Een eenvoudige rituele werkvorm om een sessie te starten of te beëindigen. Elke deelnemer geeft in één woord of zin aan hoe hij of zij erbij zit of wat hij meeneemt. Het versterkt betrokkenheid en groepsgevoel.
Creatieve expressie
Laat deelnemers tekenen, schilderen, beelden of collages maken om ideeën, gevoelens of inzichten te verkennen. Deze werkvorm spreekt andere hersengebieden aan dan taal en helpt bij het uitdrukken van complexe of abstracte thema’s.
De kloostergangen
Laat deelnemers per twee door het lokaal of zelfs buiten wandelen terwijl ze praten over een vraag of thema. Beweging stimuleert denken en het wandelen naast elkaar maakt gesprekken vaak vrijer en minder formeel. Ideaal voor reflectie of brainstorm.
Doorgeefverhaal
De trainer start een verhaal, een deelnemer vervolgt het en zo gaat het rond. Iedereen bouwt verder op elkaar. Goed bij het aanleren van faseringen of voor het verankeren van leerstof.
Games
Zet een spel, simulatie of bordspel in waarin deelnemers kennis of vaardigheden moeten toepassen. Spelenderwijs leren verhoogt motivatie, betrokkenheid en retentie. Je kan ook zelf een eenvoudige game ontwikkelen op maat van je training.
Gesprek op voeten
Deelnemers kiezen fysiek een positie in de ruimte bij een stelling (eens-oneens) en verplaatsen zich tijdens het gesprek als hun mening wijzigt. Meningen worden zichtbaar en het gesprek krijgt letterlijk beweging. Bevordert nuance, luisteren en meningsvorming. Werkvorm uit Deep Democracy.
Groepsopdracht
Geef een gezamelijke taak aan een groepje deelnemers die ze samen moeten oplossen of uitwerken. Bevordert samenwerking, rolverdeling en het leren van elkaar. Zorg voor een duidelijke opdracht en timing.
Groepspuzzel (jigsaw)
Verdeel een thema in deelonderwerpen. Elke subgroep verdiept zich in één deel en leert dit vervolgens aan de andere groepen. Stimuleert samenwerking en zorgt voor actieve verwerking van inhoud.
Inspringtoneel
Een deelnemer of trainer speelt een situatie waarin een dilemma, vraag of een uitdaging speelt. Andere deelnemers mogen op de scène ‘inspringen’ om te tonen hoe zij zouden reageren. De groep observeert, bespreekt en leert via ervaringsgericht spel.
Intervisie
In kleine groepen analyseren deelnemers een praktijkvraag of probleem van één van hen. Via gestructureerde methodieken (zoals de incidentmethode of 10-stappenmethode) komen ze dankzij deze intervisie tot inzichten en suggesties. Ideaal voor professionele verdieping.
Interviewronde
Deelnemers interviewen elkaar over een vooraf bepaalde vraag. Eventueel presenteren ze daarna de inzichten van hun partner. Zorgt voor verbinding en dieper begrip van elkaars ervaringen of kennis.
Levende modellen
Deelnemers gebruiken hun lichaam om een model, dynamiek of situatie te representeren in de ruimte. Deze fysieke representatie maakt abstracte concepten tastbaar. Denk aan het verbeelden van een organisatie, proces of spanningsveld.
Lichamelijke werkvormen
Laat deelnemers een ademhalingsoefening of fysieke oefening doen. Brengt rust, focus en nieuwe energie. Goed inzetbaar bij zelfinzicht of stressgerelateerde thema’s of als tussendoortje.
Line-up
Deelnemers stellen zich op een lijn in de ruimte, bijvoorbeeld van ‘helemaal eens’ tot ‘helemaal oneens’. Dit visualiseert meningsverschillen en vormt een startpunt voor gesprek. Snel, laagdrempelig, interactief en plezant.
Mindmap maken
Samen of individueel maken deelnemers een visuele kaart van begrippen, associaties of kennis. De structuur toont verbanden en helpt om het overzicht te bewaren. Zeer geschikt als verwerkingsvorm.
Muren vol ideeën
De deelnemers schrijven ideeën, vragen of inzichten op post-its en kleven die op de muur of op flipovers. Nadien wordt de input geclusterd en besproken. Deze werkvorm stimuleert collectieve intelligentie en visueel denken.
Muziek of geur gebruiken
Zet muziek op bij binnenkomst of werk met geur of licht om zintuigen te prikkelen. Dit creëert sfeer, maakt herinneringen levend en kan emoties losmaken. Ook geschikt als opwarmer of overgangsmoment.
Opstellingen
Via een systemische benadering worden mensen of objecten opgesteld in de ruimte om relaties, dynamieken of spanningen zichtbaar te maken. Werkt krachtig bij thema’s als besluitvorming, teamwerking of persoonlijke ontwikkeling.
Panelgesprek met deelnemers
Een aantal deelnemers neemt even plaats in een panel en bespreekt een stelling of casus, terwijl anderen toekijken. Nadien kunnen panelleden wisselen. Het creëert focus, verdieping en betrokkenheid.
Posities innemen
Laat deelnemers letterlijk positie innemen op een denkbeeldige lijn in de ruimte die een spanningsveld of tegenstelling uitbeeldt. Door te verwoorden waarom ze daar staan, worden onderliggende waarden of perspectieven zichtbaar.
Praktijkopdracht
Geef deelnemers tussen twee trainingsdagen door een opdracht voor in hun eigen praktijk. Tijdens de volgende sessie wordt die ervaring besproken. Zo wordt leren toegepast én verankerd in de realiteit, wat de transfer bevordert.
Puzzelopdracht
Knip een model of stappenplan in stukken. Laat deelnemers het opnieuw samenstellen in de juiste volgorde. Een leuke manier om kennis te activeren of voorkennis te testen.
Rollenspel
Deelnemers nemen een rol op in een gesimuleerde situatie, bijvoorbeeld een moeilijk gesprek of klantcontact. Ze oefenen, krijgen feedback en ontdekken alternatieven. Rollenspel is een klassieker in vaardigheidstraining.
Samen maken
Laat deelnemers samen iets creëren, zoals een gedicht, rap of constructie. De nadruk ligt op samenwerken, verbeelden en betekenis geven. Zeer geschikt voor integratie van inzichten of afsluiting van een training.
Stap in de cirkel
Deelnemers vormen een grote kring. De trainer leest stellingen of situaties voor en wie zich herkent, stapt in de cirkel. Daarna kan er gedeeld worden. Deze werkvorm bevordert herkenning, verbondenheid en veiligheid.
Storytelling
Laat deelnemers persoonlijke verhalen delen die aansluiten bij het thema van de training. Verhalen verbinden, inspireren en blijven hangen. Ze maken de vertaalslag van theorie naar beleving.
Structurerende vragen
Laat deelnemers een vraag beantwoorden die hen dwingt om te ordenen of prioriteren (bijv. top 3, belangrijkste inzicht, stappenplan). Zo structureren ze hun denken en delen ze gerichte inzichten.
Tekenopdracht
Deelnemers krijgen een opdracht die ze visueel moeten weergeven: een schema, metafoor of gevoel. Taal wordt verrijkt met beelden, wat zorgt voor andere inzichten. Werkt goed bij complexiteit of emoties.
Theatertechniek (forum of beeldentheater)
Gebruik theatermethodes waarbij deelnemers scènes creëren en bevriezen of op elkaar reageren. Deze werkvormen zetten tot actie, verwerking en bewustwording aan.
Themahoeken
In verschillende hoeken van het lokaal worden thema’s, vragen, opdrachten en leerinhoud gepresenteerd (via flipcharts, laptops, materialen of vragen). Deelnemers kiezen waar ze naartoe gaan, lezen, discussiëren of noteren. Actieve exploratie op eigen tempo.
Verhaal in stukjes
Deel een verhaal of casus op in fasen. Bespreek na elke fase wat mogelijke vervolgstappen zijn. De groep wordt zo actief betrokken in het verloop en leert beslissingen analyseren.
Viewpoints
Deze werkvorm uit de theaterwereld gebruikt beweging, ruimte en lichaamshouding om groepsdynamiek te observeren en beïnvloeden. Werkt intuïtief en ervaringsgericht. Nodigt uit tot nieuwe perspectieven. Voor meer info: Viewpoints voor facilitatie.
Wandgesprek
Hang posters met vragen of stellingen op in de ruimte. Deelnemers wandelen rond, reageren met post-its of markeren antwoorden. Geeft dynamiek en stimuleert informele dialoog.
World Café
Deelnemers zitten in kleine groepjes aan tafels en bespreken een vraag gedurende een vaste tijd. Daarna wisselen ze van tafel, nemen hun inzichten mee en bouwen verder op wat de vorige groep bedacht. Ideaal voor grote groepen die in korte tijd samen tot rijke inzichten willen komen. Deze werkvorm wordt aangeleerd in de opleiding Large Scale Interventions.
Zelfstandig werkstation
Maak een circuit met opdrachten op aparte werkplekken. Deelnemers werken in hun eigen tempo en volgorde. Ideaal voor differentiatie en individuele exploratie.
Bij HRD Academy leer je hoe je werkvormen kiest en effectief inzet in de praktijk. Deze opleidingen helpen je daarbij:
Deze website maakt gebruik van cookies.
Bekijk cookiebeleid.