De leerfasen van Maslow

Abraham Maslow (1908–1970) was een Amerikaanse psycholoog en grondlegger van de humanistische psychologie. Hij is vooral bekend om zijn motivatietheorie, de behoeftepiramide van Maslow, waarin hij menselijke behoeften rangschikt van basisbehoeften tot zelfontplooiing.

Minder bekend, maar minstens zo praktisch, is zijn model van de vier leerfasen.  Het is nochtans een krachtige manier om inzicht te krijgen in hoe mensen leren. Hieronder beschrijven we uitvoerig de 4 leerfasen, geven we telkens een paar voorbeelden en enkele begeleidingstips voor trainers of coaches.

Je bent er je niet van bewust dat je een bepaalde vaardigheid mist of niet kunt. Je weet nog niet dat je iets niet kan. Misschien denk je zelfs dat het eenvoudig is. Je bent je niet bewust van de complexiteit of je eigen tekortkomingen.

Als je iets nog nooit gedaan hebt, kan het eenvoudig lijken. Je ziet bijvoorbeeld anderen autorijden en denkt dat het een fluitje van een cent is.  Deze fase is meestal comfortabel, zolang je je onvermogen niet beseft. De rol van de trainer of coach is cruciaal om bewustzijn te wekken. 

Voorbeelden

• Je hebt nog nooit gepresenteerd en denkt: “Dat doe ik wel even, ik kan goed praten.”
• Je krijgt plots de opdracht om een team te leiden en denkt: “Gewoon wat vergaderingen leiden, dat lukt wel.”

Begeleidingstip voor trainers en coaches

Breng het onbewuste zichtbaar aan de oppervlakte via observaties, feedback of korte ervaringsopdrachten. Zet aan tot reflectie zonder te confronteren.

Je realiseert je dat je een vaardigheid mist en dat je deze wil leren. Je komt tot het besef dat er meer bij komt kijken dan je dacht. Je merkt wat je nog niet kan.

Je geeft je eerste presentatie en merkt dat je stem trilt, je slides rommelig zijn en je de draad kwijt raakt. Je beseft dat presenteren moeilijk is. Dit kan leiden tot motivatie (“Ik wil dit leren!”) of ontmoediging (“Dit is niks voor mij.”)

Als trainer of coach heb je een sleutelrol in deze leerfase van Maslow. Zorg voor een veilig leerklimaat waarin fouten maken mag en waar je motivatie stimuleert.  Gebruik hierbij de vijf P’s:

• Permission: fouten maken mag
• Protection: creëer een veilig leerklimaat
• Potential: benadruk dat iedereen kan leren
• Perseverance: moedig aan, beloon kleine successen
• Patience: toon geduld bij jezelf en vraag dat ook van je deelnemers of coachee

Voorbeelden

• Tijdens je eerste presentatie merk je dat je stem trilt, je slides rommelig zijn en je de draad kwijtraakt. Je beseft dat presenteren veel moeilijker is dan je dacht.
• Wanneer je als teamleider start, merk je dat collega’s afhaken, vergaderingen chaotisch verlopen en je impact beperkt blijft. Je realiseert je dat leidinggeven meer vraagt dan enkel een vergadering voorzitten.

Begeleidingstip voor trainers en coaches

Zorg voor veiligheid, erken de moeilijkheid en steun het leerproces. Werk met kleine stappen en geef ruimte aan falen én groei.

Je kunt de vaardigheid toepassen, maar je moet er nog bewust over nadenken en je inspannen. Je weet wat je moet doen en het lukt al best goed, maar het gaat nog met vallen en opstaan.

Langzaamaan krijg je grip op wat je leert. Het gaat beter, je merkt vooruitgang, maar je moet nog bij de les blijven. Twee valkuilen in deze fase:

• Overmoed: je denkt dat je alles al kan
• Terugval: je maakt een fout en je zelfvertrouwen zakt

Als coach of trainer bewaak je hier de balans tussen uitdaging en realisme. Ondersteun het leerproces, geef gerichte feedback en zorg voor voldoende oefening. Idealiter bereiken je deelnemers of coachees deze leerfase van Maslow aan het einde van de training of coaching.

Voorbeelden

• Je structureert je presentatie, denkt na over je openingszin, let op je houding en probeert oogcontact te houden. Het kost nog inspanning, maar het lukt.
• Je leidt teamvergaderingen met een duidelijke agenda, bewaakt de tijd, maar je merkt dat je nog bewust moet nadenken over je interventies.

Begeleidingstip voor trainers en coaches

Laat veel oefenen, geef doelgerichte feedback, benoem progressie en help deelnemers of coachees realistische verwachtingen te hanteren.

Je kan de vaardigheid moeiteloos en automatisch toepassen zonder er veel over na te denken. Na veel oefening is het geleerde volledig geïntegreerd. Deze fase wordt meestal pas een tijd na de training of coaching bereikt. Daarom is opvolging essentieel. Als trainer of coach kan je:

• Een actieplan laten opmaken
• Reminders sturen na de training of coaching
• Een opvolgdag of intervisie voorzien

Voorbeelden

• Je staat voor een groep, vertelt je verhaal spontaan, anticipeert op reacties en voelt je op je gemak. De kennis en vaardigheden zijn geïntegreerd.
• Je voelt feilloos aan hoe je een team kan bijsturen, faciliteert met gemak een meeting of intervenieert gepast bij conflicten.

Begeleidingstip voor trainers en coaches

Stimuleer verdieping of verbreding. Laat deelnemers of coachees anderen coachen of nieuwe situaties verkennen. Zorg voor borging, herhaling en transfer naar de praktijk.

De leerfasen van Maslow geven inzicht in hoe mensen leren. Als trainer of coach helpt dit model je om in elke fase de juiste ondersteuning te bieden. Door je interventies af te stemmen op het bewustzijn en de bekwaamheid van je deelnemers, coachees of medewerkers, vergroot je hun leerresultaat en leerplezier.