Wat is EQ? Versterk je emotionele intelligentie in 5 stappen

Wat maakt dat sommige mensen beter kunnen omgaan met moeilijke gesprekken, spanningen of onverwachte situaties? Waarom voel je je bij sommige mensen meteen begrepen? Het antwoord zit vaak in iets onzichtbaars maar krachtigs: de emotionele intelligentie, ook wel EQ genoemd.

EQ of emotionele intelligentie is het vermogen om emoties bij jezelf en anderen te herkennen, begrijpen, reguleren en doelgericht in te zetten in je denken en handelen. Daniel Goleman, een Amerikaanse psycholoog die het concept populair maakte, onderscheidt vijf essentiële vaardigheden die samen de kern vormen van EQ.  We bespreken ze hieronder één voor één.

1. Je eigen emoties herkennen en benoemen

Een zelfbewust iemand merkt zijn eigen emoties op, herkent ze en begrijpt ze.  Het betekent dat je in staat bent om te zeggen: 'Ik voel me gespannen omdat ik bang ben om te falen' of 'Ik merk dat ik geïrriteerd ben omdat ik me niet gehoord voel'.  Wie zelfbewust is, laat zich minder snel overweldigen door emoties omdat ze vanop een afstand geobserveerd worden.  Een zelfbewust iemand begrijpt dat hij een emotie voelt en niet die emotie zelf ís.  En dat een emotie komt en gaat en vaak getriggerd wordt.  Zelfbewustzijn is de basis voor alle andere EQ vaardigheden.

Voorbeelden:

• Je snapt dat je vermoeidheid je prikkelbaar maakt in gesprekken.
• Je merkt dat je jaloers wordt maar je gaat niet direct in de aanval.

2. Je gaat constructief om met emoties

Iemand die emotioneel intelligent is, kan zijn impulsen beheersen, zijn emoties in balans houden en bewust kiezen hoe te reageren in bepaalde situaties.  Het betekent niet dat je emoties onderdrukt, maar dat je ze niet zomaar de baas laat zijn. Je erkent je gevoelens, maar laat ze niet automatisch bepalen wat je doet of zegt.  Je houdt de controle over je emoties.  Mensen met een sterke zelfregulatie kunnen omgaan met frustratie, spanning of onzekerheid zonder anderen te kwetsen of zichzelf te verliezen.

Voorbeelden:

• Je voelt woede opkomen maar je ademt eerst diep in en formuleert je standpunt op een rustige manier.
• Je krijgt kritiek maar je reageert niet meteen defensief, je neemt de tijd om te luisteren.

3. Je bent gemotiveerd en denkt positief

Mensen met een hoog EQ hebben vaak een natuurlijke drive en motivatie.  Ze weten wat belangrijk voor hen is en blijven gemotiveerd, ook als het eens wat moeilijker wordt.  Ze hebben een positieve ingesteldheid en kunnen flexibel omgaan met veranderingen.  Ze zoeken geen constante beloning van buitenaf maar voelen van binnenuit wat belangrijk is voor hen.

Voorbeelden:

• Je blijft werken aan een moeilijk project omdat je erin gelooft, niet omdat je applaus verwacht.
• Je gebruikt fouten als leermomenten in plaats van ze te vermijden.

4. Je kan je inleven in de emoties van anderen

Emathie betekent dat je aanvoelt wat anderen voelen, zonder dat ze het hoeven uit te spreken.  Je kan het perspectief van de ander innemen en je inleven in hun emoties, zelfs als je het inhoudelijk niet eens bent met hen.  Empathie maakt echte verbinding mogelijk.  

Voorbeelden:

• Je merkt dat een collega stil is geworden en vraagt hoe het écht met hem gaat.
• Je voelt aan dat iemand zich onzeker voelt in een groep en je ondersteunt hem daarbij.

5. Je bent sociaal vaardig en communiceert op een verbindende manier

Sociaal vaardige mensen maken vlot contact, bouwen vele relaties op en communiceren op een verbindende manier.  Ze kunnen goed luisteren, zijn vaak vlotte sprekers en gaan constructief om met spanningen zodat ze goed in team kunnen functioneren.  Iemand met een hoog EQ heeft sterke sociale vaardigheden, kan inspireren maar geeft toch grenzen aan waar nodig.

Voorbeelden:

• Je benoemt wat er speelt in een teamoverleg en je nodigt uit tot verdere dialoog.
• Je geeft duidelijke feedback op een manier die de relatie versterkt in plaats van schaadt.

IQ (intelligentiequotiënt) gaat over cognitieve vaardigheden zoals logisch denken, geheugen en probleemoplossing. EQ draait om iets anders: hoe goed je jezelf en anderen emotioneel aanvoelt en hoe je daarmee omgaat.

Je IQ helpt je om iets te begrijpen. Je EQ helpt je om jezelf en anderen te begrijpen. En in een wereld waarin communicatie, samenwerking en zelfzorg steeds belangrijker worden, is het hebben van een goed EQ pure noodzaak geworden.

Mensen met een laag EQ zijn minder afgestemd op hun eigen gevoelswereld en op die van anderen.  Een beperkt EQ leidt vaak tot misverstanden, spanning of stress en kan zich bijvoorbeeld op deze manieren uiten:

• moeite om gevoelens te benoemen of te begrijpen
• impulsieve reacties of uitbarstingen van gevoelens
• altijd defensief reageren na feedback
• slecht kunnen luisteren, een eigen antwoord al klaar hebben
• weinig inlevingsvermogen in de ander
• moeilijkheden in het omgaan met conflicten
• zwart-wit denken of snel oordelen
• weinig zicht hebben op het effect van het eigen gedrag op anderen

EQ is geen zweverig concept, het is een superbelangrijke vaardigheid die je helpt om rustiger, wijzer, gelukkiger en sterker in het leven te staan. Emotionele intelligentie helpt je onder andere om:

• bewuster om te gaan met stress of hevige emoties
• duidelijker te communiceren, ook bij moeilijke onderwerpen
• sneller te herstellen van spanningen of conflicten
• je eigen grenzen en noden beter aan te geven
• anderen écht te horen en te begrijpen
• vertrouwen op te bouwen in persoonlijke relaties
• gelukkiger te zijn met jezelf en anderen
• meer zelfvertrouwen te krijgen

Zeker weten. EQ is geen vast gegeven, het kan groeien met aandacht en oefening. Je hoeft geen ‘emotioneel wonder’ te zijn, het begint met kleine stappen: luisteren naar jezelf, pauzeren voor je reageert of je bijvoorbeeld afvragen wat de ander nodig heeft.  Coaching, training of zelfreflectie kunnen je hierbij helpen, maar het belangrijkste startpunt is je eigen nieuwsgierigheid en bereidheid om te groeien.

EQ ontwikkelen vraagt een bereidheid om telkens opnieuw af te stemmen op jezelf en op de ander.  Hier zijn een paar tips die kunnen helpen om je EQ te verhogen: 

• Sta regelmatig stil bij je emoties in het nu.  Wat voel je nu?  Waar komt dat gevoel vandaan?  Welke gedachte is bijvoorbeeld verbonden aan dat gevoel?
• Besef dat een gevoel voorbijgaand is.  Je bént het gevoel niet.  
• Observeer jezelf, kijk naar de impact van je emoties op je gedrag.  Handelde je uit frustratie of boosheid?  
• Neem bewust een pauze voor je reageert, vooral bij spanning of frustratie.
• Oefen in actief luisteren.  Probeer niet meteen te oordelen of op te lossen, maar eerst te begrijpen.
• Vraag feedback aan anderen.  Hoe kom je over op anderen? Wat straal je uit?

Wil je meteen aan de slag met het versterken van je emotionele intelligentie? Kies dan een paar momenten per dag om te oefenen en emotioneel sterker te worden.  Bijvoorbeeld aan de hand van onderstaande 5 stappen.

1. Sta stil bij wat je voelt.  Neem drie keer per dag even een pauze van 1 minuut. Vraag jezelf: Wat voel ik nu precies? Waar in mijn lichaam merk ik dat? Van waar komt dit gevoel?
2. Link je emotie aan je gedrag.  Denk terug aan een recent moment waarop je heftig of onverwacht reageerde. Welke emotie zat eronder? Wat maakte dat zo sterk? Denk na waarom je zo reageerde, wat heeft je getriggerd?
3. Oefen met vertragen.  Als je getriggerd wordt, neem één bewuste ademhaling voor je iets zegt of doet. Kies bewust hoe je wil reageren.
4. Wees nieuwsgierig naar de ander.  Probeer in een gesprek te verwoorden wat je denkt dat de ander voelt: 'Klopt het dat dit je frustreert?'
5. Evalueer je groei.  Schrijf kort op wat er anders ging vandaag. Wat heb je geleerd over jezelf of over de ander?  Wat liep goed? Wat kan nog beter?