Leerstijlen Kolb en Leercyclus Kolb

Wie is David Kolb?

David A. Kolb is een Amerikaanse onderwijskundige die bekend staat als de grondlegger van het ervaringsleren. In zijn boek Experiential Learning: Experience as the Source of Learning and Development (1984) beschrijft hij leren als een cyclisch proces dat vertrekt vanuit concrete ervaring. Zijn werk is gebaseerd op het gedachtegoed van onder meer Dewey, Lewin en Piaget, die allen de nadruk legden op leren door ervaring en reflectie. Kolb vertaalde deze ideeën naar een helder model dat nog steeds wereldwijd gebruikt wordt in training, onderwijs, coaching en teamontwikkeling.

Wat is de leercyclus van Kolb?

Kolb beschrijft leren als een dynamisch proces in vier fasen, waarin ervaringen worden omgezet in kennis. Die fasen vormen samen de leercyclus:

1. Concrete ervaring (actie): Je ondergaat een ervaring of probeert iets uit. 
2. Reflectieve observatie (reflectie): Je kijkt terug op wat er gebeurde en hoe dat verliep.
3. Abstracte conceptualisatie (theorie): Je probeert te begrijpen wat je geleerd hebt en formuleert algemene inzichten of principes (conceptualiseren).
4. Actief experimenteren (experiment): Je past die inzichten toe in een volgende situatie of in jouw realiteit.

Deze cyclus is geen vaste volgorde die iedereen telkens exact doorloopt. Volgens Kolb ontstaat effectief leren door herhaaldelijk en bewust door al deze fasen te bewegen. Elke fase bouwt voort op de vorige en bereidt voor op de volgende.  Er zitten 2 dimensies in de leercyclus van Kolb:

1. Hoe neem je informatie het liefst op?  Via concrete ervaringen (voelen) of via abstracte conseptualisatie (denken)?  De Y as van de leercyclus.
2. Hoe verwerk je informatie?  Door reflectieve observatie (observeren) of door actief experimenteren (doen)?  De X as van de leercyclus.

Door deze twee dimensies te combineren, ontstaan vier kwadranten. Elk kwadrant vertegenwoordigt een leerstijl.

Wat zijn de leerstijlen van Kolb?

Kolb onderscheidt vier leerstijlen, elk gebaseerd op een combinatie van hoe mensen het liefst informatie opnemen (voelen of denken) en informatie verwerken (observeren of doen). Iedereen heeft elementen van elke leerstijl in zich, maar meestal is er een duidelijke voorkeur.  Kolb ziet deze leerstijlen niet als hokjes, maar als richtingaanwijzers die je bewust kan ontwikkelen.

Dromer (Diverger)

Dromers leren het liefst door zelf te ervaren en door te observeren. Ze zijn gevoelig, empatisch en creatief. Ze houden ervan om verschillende invalshoeken te verkennen en hebben oog voor relaties en groepsdynamiek. Ze leren goed via verhalen, ervaringsuitwisselingen en groepsgesprekken.

Denker (Assimilator)

Denkers combineren observeren met abstract denken (conceptualiseren). Ze zijn sterk in analyseren, structureren en begrijpen. Theorieën, modellen en logische verbanden spreken hen aan. Ze leren vooral door te luisteren, te lezen, na te denken en informatie te verwerken in hun hoofd, eerder dan door te doen.

Beslisser (Converger)

Beslissers koppelen abstract denken (conceptualiseren) aan actie (actief experimenteren). Ze willen ideeën meteen toepassen in de praktijk. Ze zijn doelgericht, probleemoplossend en houden van efficiëntie. Simulaties, experimenten en opdrachten met een duidelijk resultaat passen goed bij hun leerstijl.

Doener (Accommodator)

Doeners leren al doende. Ze combineren concrete ervaringen met actief experimenteren. Doeners zijn intuïtief, actiegericht en praktisch ingesteld. Ze proberen dingen uit, leren van hun fouten en hebben baat bij snelle feedback en praktijkgerichte opdrachten.

Hoe als trainer, coach, leider of begeleider inspelen op de verschillende leerstijlen van Kolb?

De leerstijlen van Kolb zijn geen losstaande types, maar drukken uit welke fasen in de leercyclus iemand verkiest of vermijdt. Een dromer voelt zich thuis bij ervaring en reflectie, maar vermijdt theorie en actie. Een beslisser daarentegen begint liever met een analyse en schakelt snel over naar toepassing.

Kolb benadrukt dat effectief leren ontstaat door doorheen alle fasen van de leercyclus te bewegen. Wie enkel doet zonder na te denken of te begrijpen, mist diepgang. Wie alleen reflecteert maar nooit probeert, blijft in theorie en abstractie hangen.  Idealiter versterken mensen hun minder dominante leerfasen om dieper te leren. Trainers en coaches kunnen dat stimuleren door hun interacties hierop aan te passen.

Daarom is het verstandig als trainer of coach ook variatie aan te brengen in je werkvormen. Gebruik bijvoorbeeld spelvormen om de beslissende stijl te stimuleren, gespreksvormen voor de beschouwende stijl, verdiepingsopdrachten voor de denkende leerstijl en simulaties voor de doeners.

Ook in onze eigen opleidingen houden we hier rekening mee: we bouwen opzettelijk variatie in, zodat deelnemers met verschillende leerstijlen aan bod komen. Dat is het geval in al onze opleidingen en zeker in deze: Professional Coach Training Program (ICF Certified level 1 en 2), Opleiding Coachend Leiderschap, Opleiding Loopbaancoach, Performance Coaching (ICF Certified level 1) en Breakthrough Coaching (ICF Certified level 2).

Wat is het nut van de Kolb leerstijlen in onze praktijk als begeleiders?

De leerstijlen van Kolb helpen trainers, coaches en leidinggevenden om:

• leervoorkeuren te herkennen en hun aanpak daarop af te stemmen.
• verschillen in leerstijlen te waarderen, zonder één stijl te bevoordelen.
• didactische werkvormen te variëren, zodat elke leerstijl aan bod komt.
• lerende teams te versterken, bijvoorbeeld door complementariteit van leerstijlen na te streven.
• reflectie aan te moedigen bij mensen die vooral doen (of omgekeerd).
• mensen bewust door de leercyclus te begeleiden, zodat diepgaand leren mogelijk wordt.

Literatuurtips

• Blog HRDA: De leerfasen van Maslow
• Kolb, D. A. (1984). Experiential Learning: Experience as the Source of Learning and Development.
• Honey, P. & Mumford, A. (1992). The Manual of Learning Styles.
• Illeris, K. (2018). How We Learn: Learning and Non-learning in School and Beyond.

Opleidingen waarin Kolb leerstijlen aan bod komen

• Train the trainer: Basisvaardigheden voor trainers
• Opleiding tot Professioneel Trainer
• Ontwerpen van een training
• Inspirerend Trainen
• Groepsdynamica: werken met groepen