De taxonomie van Bloom

Een taxonomie is een classificatie: een manier om iets logisch in te delen volgens bepaalde niveaus of categorieën. In het onderwijs en in trainingen gebruiken we taxonomieën om verschillende niveaus van leren te benoemen en structureren.

De bekendste is de taxonomie van Bloom, een model dat leerdoelen ordent van eenvoudig naar complex. Zo krijg je als trainer grip op wat je deelnemers precies moeten leren, hoe diep dat leren moet gaan en hoe je dat kunt begeleiden en evalueren.

Benjamin Bloom was een Amerikaanse onderwijskundige die in 1956 samen met collega’s een taxonomie ontwikkelde voor cognitieve leerdoelen. Zijn model werd wereldwijd invloedrijk in onderwijs, training en curriculumontwikkeling. In 2001 werd de taxonomie herzien door Anderson & Krathwohl — met actiewerkwoorden en een herschikking van de hogere niveaus. Die herziene versie is vandaag het meest gebruikt.

Wanneer je leerdoelen formuleert, is het belangrijk om na te denken over het inhoudsniveau en het denkniveau dat je wil activeren bij je deelnemers. De taxonomie van Bloom helpt daarbij.  Om er bijvoorbeeld voor de zorgen dat de deelnemers het DISC model kunnen gebruiken in hun dagelijkse communicatie, moeten ze tenminste al weten wat dit model precies inhoudt en het begrijpen.  

De taxonomie van Bloom groepeert leerdoelen in zes niveaus, van eenvoudig naar complex. Elk niveau vraagt om andere werkvormen, leermiddelen, leerinhouden en evaluatie.

1. Onthouden: Feiten, termen of begrippen kunnen reproduceren.  Een voorbeeld van een mogelijk leerdoel op dit niveau: De 4 communicatiestijlen van assertieve communicatie kunnen benoemen.
2. Begrijpen: Informatie interpreteren of parafraseren.  Bijvoorbeeld: Kunnen uitleggen wat assertieve communicatie inhoudt.
3. Toepassen: Informatie kunnen gebruiken in concrete situaties.  Bijvoorbeeld: Het DESC model kunnen toepassen in een oefengesprek.
4. Analyseren: Inzicht hebben in de structuur of in onderliggende verbanden.  Bijvoorbeeld: Een conflictsituatie kunnen analyseren en kunnen benoemen wat misgelopen is in de communicatie.
5. Evalueren:  Beoordelen en kritisch afwegen.  Bijvoorbeeld: Verschillende leidersschapsstijlen kunnen evalueren op het vlak van teamdynamiek.
6. Creëren: Iets nieuws samenstellen, ontwerpen of formuleren.  Bijvoorbeeld:  Een aangepaste 360° feedback kunnen ontwerpen voor het team.

Door je leerdoelen bewust te formuleren op een bepaald Bloom-niveau, zorg je ervoor dat je training afgestemd is op het gewenste leerdoelniveau. Je voorkomt dat je bijvoorbeeld 'begrip' (niveau 2) verwacht van je deelnemers, maar je werkvormen, leerinhouden en andere didactische componenten maar mikken op 'onthouden' (niveau 1).

Een goed leerdoel:

• begint met een werkwoord dat het gedrag van de deelnemer beschrijft (zie hieronder voor vele voorbeelden van werkwoorden per niveau van Bloom)
• is observeerbaar (je kunt zien of het gehaald is)
• past bij het niveau van Bloom dat je beoogt
• sluit aan bij de beginsituatie van je doelgroep
• is SMART

Structuur van een goed geformuleerd leerdoel: 

• Na de training kan de deelnemer [werkwoord] + [inhoud] + [in context]
• Bijvoorbeeld: De deelnemer kan het DESC-model toepassen in een rollenspel met een collega.

--> Ter inspiratie: lees ook de blog: SMART doelen formuleren en 20 voorbeelden.

Je kan deze lijst met werkwoorden gebruiken bij het schrijven van nieuwe leerdoelen of bij het herformuleren van bestaande doelen.  Het formuleren van leerdoelen op het juiste niveau zal je praktijk als trainer fors vooruit helpen omdat je inzicht krijgt in de logica hoe mensen leren en welke stappen ze daarin zetten.

Thema: Feedback geven met het DESC model

Zo zie je hoe dezelfde inhoud (het DESC-model) op verschillende niveaus leerdoelen kan opleveren, afhankelijk van de context en de fase van het leerproces van de deelnemers.  

In opleidingen en trainingen voor volwassenen gebruik je de taxonomie van Bloom als een denkkader om leerdoelen scherp te stellen, op te bouwen en af te stemmen op de praktijk van de deelnemers. Ze helpt je bewust kiezen welk niveau van leren je beoogt en welke didactische keuzes daarbij passen.

Waarom is de taxonomie van Bloom zo waardevol?

• Ze dwingt je om bewust na te denken over het niveau van leren dat je wil bereiken.
• Ze helpt je om werkvormen, inhoud en evaluatie op elkaar af te stemmen.
• Ze voorkomt dat je te snel naar complexe opdrachten springt, terwijl deelnemers nog onvoldoende basis hebben.
• Ze ondersteunt het opbouwend leren: van basiskennis naar toepassing, analyse, oordeelvorming en creatie.
• Ze biedt houvast bij het maken van keuzes: Wat laat ik weg? Wat benadruk ik? Wat is haalbaar in deze context?

Niveaus niet overslaan = essentieel

Een veelgemaakte fout in business training is dat we te snel naar niveau 4–5–6 springen (analyse, evaluatie, creatie), terwijl deelnemers nog worstelen met begrip of toepassing. Denk aan een team dat een nieuw communicatiekader moet invoeren: als ze het model nog niet snappen, heeft het geen zin om hen al een verbeterplan te laten ontwerpen.

De taxonomie herinnert je eraan dat leren gelaagd is. Door stapsgewijs op te bouwen, verhoog je de kans op échte transfer naar de werkvloer.

Hoe pas je de taxonomie van Bloom concreet toe als trainer?

• Bij het ontwerp, de voorbereiding van je training en het opmaken van het draaiboek: bepaal welk niveau je nastreeft en formuleer daar leerdoelen op. Gebruik werkwoorden uit de taxonomie.
• Bij je didactische werkvormen: Zorg dat je oefenvormen aansluiten bij het niveau van de doelstelling. Een quiz is prima voor onthouden, maar niet voor evalueren.
• Bij je evaluatie: Match je feedback- en evaluatievorm met het niveau. Een zelfreflectie past bij evalueren, een actieplan bij creëren.
• Bij het bijsturen: Merk je dat deelnemers blijven hangen op een lager niveau? Schaal dan terug en versterk eerst de basis.

In organisatie context is het cruciaal om werkvormen te kiezen die aansluiten bij de praktijk, uitnodigen tot actie en veiligheid bieden voor reflectie. Hieronder vind je een ruime selectie van werkvormen, gegroepeerd per niveau uit de taxonomie van Bloom.

Meer inspiratie over didactische werkvormen vind je in deze blogs: Didactische werkvormen: vijf basis werkvormen en Activerende werkvormen brengen je training tot leven.

Didactische werkvormen voor kennisoverdracht (taxonomie van Bloom niveau 1-2)

• Korte theorieblokken met flip-over of visuals
• Interactieve quiz (Kahoot, Mentimeter)
• Uitleg aan de hand van praktijkcases
• Mini-college met prikkelende vragen tussendoor
• Infographic of visueel stappenplan bespreken
• Zelfstandig doorlezen van literatuur
• Zelfstandig e-learning

Didactische werkvormen voor begrip en toepassing (taxonomie van Bloom niveau 2-3)

• Casusbespreking in duo’s of kleine groep
• Toepassen van modellen op eigen situatie (bv. DISC-profiel invullen)
• Demo gevolgd door nabespreking
• Denk-oefeningen (bv. stel dat…, wat zou jij doen…?)

Didactische werkvormen voor analyse en reflectie (taxonomie van Bloom niveau 4)

• Incident method: deelnemers brengen een case in, analyseren die met een methodiek
• STARR-analyse op een eigen ervaring
• Groepsintervisie met rollen (coach, inbrenger, observator)
• Analyse van een video-opname van gedrag

Didactische werkvormen voor evaluatie en oordeelvorming (taxonomie van Bloom niveau 5)

• Debat of positioneringsoefening (bv. 'ga staan als je vindt dat…')
• Voor- en nadelenmatrix invullen
• Meerdere oplossingen afwegen en beargumenteren
• Zelf- en peer feedback op uitgevoerde oefeningen

Didactische werkvormen voor creatie en integratie (taxonomie van Bloom niveau 6)

• Ontwerp je eigen stappenplan, tool, teamoverlegstructuur
• Presenteer een mini-training aan je collega’s
• Creëer een actieplan met doelen, obstakels en strategieën
• Werk met Lego Serious Play of andere creatieve bouwmethodes

Bij het kiezen van didactische werkvormen hou je rekening met de leerdoelen, maar ook met de beginsituatie, de groepsgrootte, de timing, de energie van het moment en je eigen stijl als trainer.