Politieke stijlen in organisaties volgens Joel DeLuca

Bij het woord politiek in een organisatie krijgen velen een wrang gevoel. We denken aan spelletjes achter de schermen, manipulatie of machtsspelletjes die weinig met inhoud te maken hebben. Iemand met veel politieke savvy roept dan al snel associaties op met een gladde verkoper of een manipulator die je liever uit de weg gaat.

Maar Joel DeLuca laat in zijn boek 'Political Savvy' zien dat politieke vaardigheden veel breder en positiever zijn. Hij definieert politieke savvy als: “Ethical building of a critical mass of support for an idea you care about.” 

Met andere woorden: op een ethische manier steun opbouwen voor een idee dat jou genegen is. Politiek gebruiken in organisaties is dus niet per definitie goed of slecht. Het is er gewoon. Het gaat om hoe macht en belangen in een organisatie samenkomen en hoe je daar effectief mee omgaat. Leiders die hierin slagen, maken vandaag dingen mogelijk en vergroten morgen de capaciteit van hun organisatie om resultaten te behalen.

Toch worstelen veel mensen met twee belangrijke blokkades:

1. De morele blokkade: de overtuiging dat politiek gelijkstaat aan manipulatie en dus ethisch verkeerd is.
2. De rationele blokkade: het idee dat een sterk inhoudelijk argument voldoende zou moeten zijn, zonder dat je politieke steun hoeft te zoeken.

DeLuca stelt daartegenover dat een politiek vaardig persoon de realiteit accepteert dat politiek er gewoon bijhoort, ook in organisaties.  Wil je dingen gedaan krijgen dan ga je er toch rekening mee moeten houden.  Je kan er beter bewust en ethisch mee leren omgaan, dan het te negeren.

Iedereen beweegt zich op een eigen manier door het politieke krachtenveld van een organisatie. DeLuca onderscheidt 9 verschillende politieke stijlen die elk hun sterktes en valkuilen hebben. 

1. De Leider

Leiders zien politiek als een middel om belangen van individuen en de organisatie op één lijn te brengen. Ze geloven in het goede van mensen en weten creatieve bruggen te slaan.

• Voorbeeld:: Een leider die ambitieuze medewerkers niet afremt maar hun energie kanaliseert richting projecten die de organisatie versterken.
• Sterkte: creëren draagvlak, maken tegenstrijdige belangen hanteerbaar en zorgen voor vooruitgang.
• Valkuil: te optimistisch zijn over de goede wil van iedereen.

2. De Verantwoordelijke

Deze stijl is vaak wat terughoudend, maar accepteert dat politiek erbij hoort. Verantwoordelijken voelen zich verplicht om de belangen van de organisatie te bewaken.

• Voorbeeld: Een verantwoordelijke manager die zelf liever geen politieke spelletjes speelt, maar toch actief ingrijpt wanneer goede ideeën dreigen te stranden door interne machtsspelletjes.
• Sterkte: ze houden oog voor het grotere plaatje en zorgen dat beslissingen duurzaam zijn.
• Valkuil: kunnen te veel tijd verliezen door elk risico af te dekken.

3. De Machiavellist

Ziet de organisatie als een strijdtoneel: winnaars versus verliezers. Het eigen belang primeert.

• Voorbeeld: Een ambitieuze collega die bewust een project naar zich toetrekt om erkenning te krijgen, ook al deden anderen het voorbereidende werk.
• Sterkte: sterk gericht op resultaat en persoonlijke vooruitgang.
• Valkuil: schaadt het vertrouwen en zet samenwerking onder druk.

4. De Adviseur

Adviseurs blijven op de achtergrond, geven raad en zoeken win-winoplossingen. Ze willen helpen zonder zelf in de schijnwerpers te staan.

• Voorbeeld: Een adviseur die jonge managers coacht om hun ideeën door de juiste kanalen te loodsen, maar zelf nooit openlijk positie kiest.
• Sterkte: kunnen bruggen bouwen en anderen helpen navigeren.
• Valkuil: vermijden verantwoordelijkheid voor beslissingen die echt impact hebben.

5. De Speculator

Politiek is voor hen een spel. Ze voorspellen uitkomsten, volgen de roddelstroom en analyseren wie er wint of verliest.

• Voorbeeld: Een speculator die enthousiast vertelt wie de nieuwe directeur waarschijnlijk wordt, maar zich niet inzet voor de inhoudelijke koers van het team.
• Sterkte: vaak goed geïnformeerd, zien snel verbanden.
• Valkuil: blijven aan de zijlijn staan en dragen weinig bij aan oplossingen.

6. De Beschermer

Ziet politiek negatief, maar bereidt zich actief voor om niet de dupe te worden. Beschermers documenteren alles en proberen altijd risico’s te vermijden.

• Voorbeeld: Een medewerker die elk besluit nauwkeurig vastlegt, zodat hij bij tegenslag nooit beschuldigd kan worden.
• Sterkte: sterk in zelfbescherming en risicobeheersing.
• Valkuil: focussen vooral op het vermijden van fouten in plaats van kansen te grijpen.

7. De Toeschouwer

Toeschouwers kijken mee maar spelen zelf het politieke spel niet mee. Ze vinden politiek interessant als soap, maar blijven zelf buiten schot.

• Voorbeeld: Een collega die graag commentaar levert op de machtsspelletjes in het bedrijf, maar zelf geen stelling neemt.
• Sterkte: geven steun en emotionele steun aan wie wel risico neemt.
• Valkuil: missen invloed, omdat ze geen actieve rol spelen.

8. De Fatalist

Fatalisten geloven dat politiek er altijd zal zijn en dat individuele inspanningen weinig verschil maken. Ze passen zich aan en laten dingen over zich heen komen.  Ze berusten.

• Voorbeeld: Een medewerker die tijdens een reorganisatie zegt: “We hebben er toch geen invloed op, laten we gewoon afwachten wat er beslist wordt.”
• Sterkte: kunnen stress vermijden door niet alles persoonlijk te nemen.
• Valkuil: passiviteit en gebrek aan initiatief.

9. De Cynicus

Cynici verwerpen politiek actief en benoemen vooral de negatieve kanten. Ze zijn niet fatalistisch maar kritisch-afwijzend, vaak met een vleugje sarcasme.  Ze zijn actief afwijzend.

• Voorbeeld: Een collega die bij een reorganisatieplan reageert: “Typisch weer, dit gaat alleen maar de zakken van de directie vullen en ons werk bemoeilijken.”
• Sterkte: hun realisme kan een nuchter tegengewicht bieden.
• Valkuil: raakt verbitterd, verliest motivatie en draagt weinig bij aan vernieuwing.

Naast deze politieke stijlen in organisaties speelt ook de manier waarop je anderen beïnvloedt een cruciale rol in hoe effectief je bent in het politieke spel.  Onderzoek toont dat je aanpak niet alleen bepaalt wat je zegt, maar ook hoe je gehoord wordt.

• Neutrale tactieken raken vooral het hoofd en zorgen voor begrip. Bijvoorbeeld: rationele argumentatie of uitwisseling van hulp.
• Zachte tactieken raken het hart en creëren betrokkenheid. Bijvoorbeeld: consulteren, samenwerken, inspirerend spreken.
• Harde tactieken raken eerder de achilleshiel van de ander en leiden vaak tot tegenzin. Bijvoorbeeld: druk uitoefenen, coalitie bouwen, legitimeren.

Een inspirerend verhaal kan je medewerkers dus enthousiasmeren, maar werkt vaak averechts naar de top. Waar medewerkers geraakt worden door visie en energie, kan een directieteam dit ervaren als betweterig of bedreigend. In dat geval is rationele argumentatie in combinatie met consulteren vaak effectiever.

Overzicht van beïnvloedingstactieken

Niet elke tactiek werkt in elke richting:

• Naar boven (bij je leidinggevenden): rationele argumentatie en consulteren zijn de meest effectieve aanpakken.
• Naar beneden (bij je team): een inspirerende oproep of samenwerken kan juist heel krachtig zijn.
• Horizontaal (bij collega’s): zachte tactieken zoals persoonlijke oproepen of vlei werken beter dan harde drukmiddelen.

Wie een verkeerde tactiek in de verkeerde richting inzet, loopt het risico dat goede ideeën stranden. Zo kan het vroegtijdig enthousiasmeren van medewerkers zonder steun van de top onbedoeld overkomen als een harde coalitievorming waardoor directies eerder weerstand dan betrokkenheid ervaren.

Veel vernieuwers botsen op het gevoel dat ze er klaar voor zijn, maar dat de top er niet klaar voor is. Met andere woorden: een sterk idee of inspirerende visie is nooit genoeg.

Een goed idee verkoopt zichzelf niet altijd. Politieke invloed is geen kwestie van één welgemikte speech of een magische formule. Het is een complex, genuanceerd en aanhoudend proces van beïnvloeding, opgebouwd uit veel kleine interacties met verschillende belanghebbenden.

Net zoals op een druk marktplein concurreer je met vele anderen om de aandacht van de top. Hoe harder je roept, hoe sneller je allicht genegeerd wordt. Subtiele, volgehouden en ethische beïnvloedingsacties werken op lange termijn veel sterker.  

Joel DeLuca benadrukt in zijn boek 'Political Savvy' dat politieke savvy geen karaktertrek is, maar een vaardigheid die je kan leren. Het vraagt inzicht in de organisatie, bewust gedrag en het vermogen om relaties op te bouwen. Hieronder een enkele tips om je politieke vaardigheden te versterken.

1. Begrijp de organisatie

• Leer de cultuur kennen.
• Weet wie de sleutelfiguren zijn.
• Breng macht, invloed en relaties in kaart.

2. Begrijp jezelf

• Analyseer je eigen politieke stijl.
• Definieer voor jezelf wat succes betekent.

3. Bouw relaties

• Zoek contact over afdelingen en hiërarchieën heen.
• Baseer relaties op vertrouwen en respect.
• Sluit je niet exclusief bij één groep aan, maar bouw een breed netwerk.

4. Zet je netwerk in voor positieve actie

• Vergroot je zichtbaarheid en laat je resultaten zien.
• Werk actief aan moeilijke relaties.
• Creëer kansen voor jezelf en voor anderen.

5. Bewaak je eigen gedrag

• Handel altijd transparant en integer.
• Luister meer dan je spreekt.
• Vermijd roddels en escalatie van conflicten.
• Blijf positief en laat je niet meeslepen in negatieve dynamieken.
• Wees een rolmodel voor je team.

6. Ga verstandig om met tegenstanders

• Leer ze kennen en begrijp hun motivatie.
• Denk vooruit: welke obstakels kunnen ze opwerpen?
• Zoek manieren om weerstand om te buigen of te neutraliseren.

Politieke vaardigheid gaat dus niet om manipuleren of macht om de macht. Het gaat om het bouwen van ethische allianties en het creëren van draagvlak voor ideeën die de organisatie vooruithelpen. Door je eigen stijl te begrijpen, relaties bewust te versterken en integer te handelen, vergroot je je invloed en draag je bij aan een organisatie die met meer vertrouwen en slagkracht de toekomst tegemoet gaat.

• Joel R. DeLuca, Political Savvy: Systematic Approaches to Leadership Behind the Scenes.  Tevens als belangrijke bron gebruikt voor deze blog.