Eerste hulp bij stress: herken en voorkom overspanning

Verpleegkundigen dragen een grote verantwoordelijkheid en staan onder hoge werkdruk. Daar komt stress bij kijken. Volgens coach Annita Rogier is stress in se niet ongezond, zolang stressmomenten afgewisseld worden met momenten van ontspanning. Als je niet meer tot rust kan komen, loop je risico op overspanning of een burn-out. 

Uit onderzoek blijkt dat dertig tot veertig procent van de zorgverleners burn-outklachten ervaart, tien procent heeft een burn-out. Tussen 21 en 27 procent overweegt zelfs te stoppen met hun job. "Ondertussen zien we dat heel wat verpleegkundigen uitvallen door de gevolgen van aanhoudende stress", vertelt Annita Rogier. "Verpleegkundigen hebben een hoge werkethiek en veel idealisme. Daardoor gaan ze soms te lang door, ook al hebben ze hevige spanningsklachten, uit schuldgevoel tegenover hun collega's of patiënten. Ik wil hier het cliché benadrukken: voorkomen is beter dan genezen. Door op tijd in te grijpen en even gas terug te nemen, voorkom je dat je voor langere tijd uitvalt." 

Volgens Annita is het essentieel dat zorginstellingen een beleid voeren dat inzet op preventie, maar er zijn ook heel wat kleine ingrepen die je zelf kan doen om rust-momenten in te bouwen. Bijvoorbeeld de 5-vinger-check tijdens een drukke dag. Sta even stil en overloop je vijf vingers: 

1. Duim: moet ik iets eten of drinken? 
2. Wijsvinger: moet ik naar het toilet? 
3. Middelvinger: hoe is mijn ademhaling?
4. Ringvinger: zijn mijn spieren ontspannen?
5. Pink: heb ik contact met een ander nodig? 

Wat is overspannenheid?

• Een toestand met aanhoudende fysieke en/of psychische spanningsklachten.
• Ontstaat door chronische overbelasting en stress.
• Je komt niet meer tot rust en hebt het gevoel dat je het niet meer aankan. Je functioneert minder goed.
• Duurt gemiddeld tussen drie weken en zes maanden. 

Wat is burn-out? 

Burn-out is een energiestoornis waarbij de klachten lang aanhouden (minstens 6 maanden).  Kernsymptomen zijn: 

• Uitputting: totale vermoeidheid 
• Emotionele ontregeling: huilen, uitvliegen...
• Cognitieve ontregeling: worstelen met nadenken, concentreren en beslissingen nemen
• Mentale distantie: onverschillige, afstandelijke houding tegenover patiënten (die ook tot schuldgevoel kan leiden) 

Bijkomende dimensies: 

• Psychische spanningsklachten: weinig zelfvertrouwen
• Psychosomatische spanningsklachten: nek, hoofd- en buikpijn zonder aantoonbare oorzaak
• Depressieve stemming

Betrokkenheid met je zorgvragers en collega's is essentieel, maar als verpleegkundige moet je ook leren het werk los te laten. Dat kan door rituelen te creëren aan het einde van de shift. "Je kan het uittrekken van je uniform zien als het loslaten van de dag", stelt Annita voor. "Of voel bij het handen wassen hoe de stress van je afstroomt. Denk aan wie je allemaal geholpen hebt tijdens je shift en richt vervolgens de aandacht op thuis: een geliefde die je opwacht, een hobby die je helpt ontspannen... De mogelijkheden zijn eindeloos. Gaandeweg zal je een ritueel ontdekken dat voor jou werkt." 

In de gratis app Patient Journey vind je speciaal voor zorgverleners 'Eerste hulp bij stress en overbelasting.' Na het downloaden geef je 'Physicoach' in en selecteer je 'in NL'. Je krijgt twee weken lang oefeningen en nuttige tips via de app. "Dit is een goede aanzet om zelf beter te letten op je welzijn. Het allerbelangrijkste is: praat erover. Met geliefden, met collega's of met professionele zorgverleners als je klachten te ernstig worden."