Het Enneagram: welk persoonlijkheidstype ben jij?

Het enneagram is een krachtig persoonlijkheidsmodel waarin 9 persoonlijkheidstypen onderscheiden worden.  De naam komt uit het Grieks en betekent letterlijk 'negen punten' of 'negen lijnen'.  Het enneagram verwijst dus naar een negenpuntige figuur die de structuur vormt van het model en die de 9 persoonlijkheden aangeeft.  De types staan met elkaar in verbinding via lijnen.

Anders dan andere modellen kijkt het enneagram niet enkel naar gedrag maar ook naar de diepere drijfveren achter dat gedrag.  Waarom doe je wat je doet?  Het enneagram helpt je om die patronen te zien zodat je ermee aan de slag kan.

De meeste mensen zullen in meerdere types wel iets van zichzelf erkennen, maar bij de meeste van ons is er toch één type persoonlijkheid dat het meest dominant is.  Het ennegram kleeft je zeker geen etiket op, het is een ontwikkelingsmodel dat meegroeit met jouw persoonlijke pad.

Het enneagram wordt wereldwijd ingezet in coaching, training en teamontwikkeling.  Door het model te gebruiken, leer je jezelf en anderen beter begrijpen, leer je beter communiceren en ontwikkel je mildheid voor verschillen en paradoxen.  De coachtechniek geeft taal aan bewust én onbewust gedrag. 

Het is een onmisabare tool voor coaches, leidinggevenden, trainers en HR verantwoordelijken om gedrag en interacties dieper te kunnen doorgronden.  Het enneagram biedt geen kant-en-klare oplossingen, maar nodigt uit tot zelfonderzoek en persoonlijke ontwikkeling.  Het houdt je een spiegel voor.

Het enneagram gebruikt geen standaard vragenlijst zoals MBTI of DISC, het is bedoeld als zelfobservatie-instrument. Je ontdekt je type meestal niet door één test, maar door je eigen denk- en gedragspatronen te obsereren, je drijfveren onder de loep te nemen en te reflecteren op wat je echt motiveert of tegenhoudt.  Het herkennen van je dominante type ontstaat dan geleidelijk.

Wanneer je met het enneagram werkt, kijk je niet alleen naar het basistype, maar ook naar hoe dat type zich gedraagt in stressvolle situaties en in ontspannen situaties (groei).  Elk enneagramtype heeft verbindingen met 2 andere types via lijnen in het model:

1. Als je onder stress staat, ga je tijdelijk kenmerken van een ander type overnemen, vaak in zijn 'ongezondere' vorm.
2. Als je ontspannen bent, vertoon je tijdelijk positieve kenmerken van een nog ander type.

Bijvoorbeeld:

• Een Type 1 (Perfectionist) vertoont onder stress vaak kenmerken van Type 4 (Individualist): emotioneel, humeurig, teruggetrokken.
• In ontspanning en groei neigt Type 1 naar Type 7 (Avonturier): optimistisch, spontaan, flexibel.

Type 1: De Perfectionist

De perfectionist streeft naar juistheid, verbetering en integriteit. Ze hebben een sterk innerlijk kompas en zijn vaak hardwerkend en verantwoordelijk. Hun focus op wat beter kan, maakt hen kritisch voor zichzelf en hun omgeving.

• Positieve eigenschappen: eerlijk, gedisciplineerd, idealistisch, betrouwbaar, ordelijk
• Valkuilen: kritisch, perfectionistisch, star, streng, weinig flexibel

Type 2: De Helper (of Gever)

De helper wil geliefd zijn en voelt zich waardevol door anderen te helpen. Ze zijn warm, ondersteunend en hebben oog voor de noden van anderen. Soms verliezen ze zichzelf in hun zorg voor de ander en raken ze afhankelijk van bevestiging.

• Positieve eigenschappen: empathisch, genereus, dienstbaar, hartelijk, loyaal
• Valkuilen: bemoeizuchtig, behoeftig, zelfvergetend, manipulatief, afhankelijk

Type 3: De Presteerder

De presteerder is resultaatgericht en wil succesvol en efficiënt overkomen. Ze zijn energiek, doelbewust en weten anderen te inspireren. Hun valkuil is dat ze zichzelf verliezen in hun imago en steeds bezig zijn met hoe ze overkomen.

• Positieve eigenschappen: ambitieus, daadkrachtig, overtuigend, efficiënt, motiverend
• Valkuilen: imago-gericht, competitief, oppervlakkig, overwerkt, statusgevoelig

Type 4: De Individualist (of Romanticus)

De individualist zoekt diepgang en authenticiteit. Ze zijn gevoelig, creatief en beleven emoties intens. Ze hebben een uniek perspectief, maar kunnen zich ook terugtrekken in melancholie of zich buitengesloten voelen.

• Positieve eigenschappen: creatief, expressief, empathisch, esthetisch, intuïtief
• Valkuilen: teruggetrokken, jaloers, dramatisch, somber, overgevoelig

Type 5: De Waarnemer

De waarnemer houdt van kennis, analyse en autonomie. Ze observeren graag vanop afstand en hebben behoefte aan tijd en ruimte. In hun terughoudendheid kunnen ze moeite hebben met het delen van gevoelens of betrokkenheid.

• Positieve eigenschappen: analytisch, objectief, zelfstandig, scherpzinnig, bedachtzaam
• Valkuilen: afstandelijk, teruggetrokken, gierig met tijd of energie, sociaal vermijdend

Type 6: De Loyalist

De loyalist zoekt veiligheid en houvast. Ze zijn loyaal, verantwoordelijk en betrouwbaar, maar kunnen ook onzeker zijn en veel twijfelen. Ze denken vooruit en bereiden zich op alles voor, wat zowel kracht als valkuil kan zijn.

• Positieve eigenschappen: waakzaam, loyaal, toegewijd, plichtsbewust, teamgericht
• Valkuilen: angstig, wantrouwig, piekerend, besluiteloos, vermijdend

Type 7: De Avonturier (of Optimist)

De avonturier is optimistisch, toekomstgericht en altijd op zoek naar nieuwe ervaringen. Ze houden van vrijheid en afwisseling, maar vermijden liever moeilijke of pijnlijke situaties. Hun energie is aanstekelijk, maar soms ook onrustig.

• Positieve eigenschappen: enthousiast, creatief, veelzijdig, spontaan, inspirerend
• Valkuilen: ongeduldig, vluchtig, oppervlakkig, vermijdend, snel verveeld

Type 8: De Leider

De leider is krachtig, direct en wil de controle behouden. Ze hebben een sterk rechtvaardigheidsgevoel en beschermen wie hen dierbaar is. Hun uitdaging is om kwetsbaarheid toe te laten en niet te overheersen.

• Positieve eigenschappen: daadkrachtig, moedig, rechtvaardig, loyaal, beschermend
• Valkuilen: dominant, confronterend, zwart-witdenkend, impulsief, weinig kwetsbaar

Type 9: De Vredestichter (of Bemiddelaar)

De vredestichter wil rust en harmonie bewaren. Ze zijn meegaand, diplomatisch en kunnen goed verbinden. Maar door hun neiging tot conflictvermijding verliezen ze soms zichzelf en stellen ze hun eigen behoeften uit.

• Positieve eigenschappen: kalm, verdraagzaam, verbindend, geduldig, ontvankelijk
• Valkuilen: passief, besluiteloos, vermijdend, zichzelf wegcijferend, gemakzuchtig

Het enneagram biedt een krachtige blik op persoonlijkheid en gedrag en is één van de vele invalshoeken die je als coach kunt verkennen. In onze coachopleidingen leer je hoe je mensen professioneel en met diepgang begeleidt, hoe je coachingsgesprekken opbouwt en hoe je helderheid brengt in verandering en ontwikkeling.