Masterclass Trauma in Organisaties

Organisaties werden jarenlang benaderd als machines. Meer en meer sijpelt een andere manier van kijken naar organisaties én werken met organisaties de bedrijfswereld binnen: het kijken naar een organisatie als een levend systeem.

• Een machine kan stuk gaan. Je kan die herstellen of onderdelen vervangen.
• Een levend systeem kan schade oplopen. Ook hier is herstel nodig, maar dat vraagt een fundamenteel andere aanpak.

^{“You can’t fix a living system. It needs healing.”}

Binnen die beweging bracht Philippe Bailleur in 2016 het boek ‘Trauma in Organisaties’ uit. Op dat moment waren er slechts enkele boeken en academische papers die dit thema voorzichtig raakten. Het boek werd snel opgepikt en bekroond tot beste managementboek van 2016 door de Nederlandse Orde van Organisatiekundigen en -adviseurs (OOA). 

Het verschijnen van dit boek en de positieve ontvangst ervan gaf dit thema de wind in de zeilen die het nodig had en verdiende. De verdere verkenning en verdieping van dit thema leidde tot een Engelse vertaling van het boek en een herwerking met 100 extra pagina’s met als nieuwe titel 'Stuck. Trauma in organisaties.'

Het aantal publicaties over organisatietrauma neemt gestaag toe en er wordt veel ervaring opgebouwd in de praktijk, wat uiteindelijk nog altijd de beste leerschool is. Deze Masterclass, die initieel ontwikkeld werd om professionals op te leiden op dit terrein, was oorspronkelijk een 2-daagse.  Maar dat bleek al snel te kort om dit thema grondig uit te diepen met de deelnemers.  In 2024-2025 werd de Masterclass herwerkt naar een 8-daagse opleiding. 

Tijdens deze vernieuwde 8-daagse Masterclass, die verzorgd wordt door Philippe Bailleur en Annette Meulmeester, krijg je de kans om dit thema nog uitgebreider te verkennen, zodanig dat je er bewuster mee aan de slag kunt gaan in de praktijk. De opleiding is opgebouwd uit 4 blokken van telkens 2 opleidingsdagen, zodat er voldoende ruimte is voor toepassing en integratie.

Deze opleiding is bedoeld voor organisatiecoaches en - adviseurs, HR medewerkers, L&D professionals, change managers, managers, leidinggevenden en bestuurders die in hun praktijk werken met beschadigde systemen. 

Deelnemen aan deze masterclass vraagt om:

• ervaring met begeleidingswerk (bijvoorbeeld in de vorm van (team)coaching, therapeutisch werk of het faciliteren van verandering in organisaties).
• de bereidheid om de eigen ontwikkeling te zien in het licht van wat het begeleiden van dit soort stevige processen vraagt.
• de bereidheid om stil te staan bij eventuele persoonlijke thema’s die (kunnen) geraakt worden binnen het kader van het werken met trauma.
• de bereidheid om eigen casuïstiek in te brengen.

• Je maakt het onderscheid tussen individueel-, collectief- en systeemtrauma.
• Je ontdekt hoe systeemtrauma rechtstreeks impact heeft op de veerkracht en effectiviteit van een organisatie.
• Je herkent de signalen van systeemtrauma.
• Je spoort de oorsprong van systeemtrauma op door zijn verschillende gedaantes te onderzoeken.
• Je ontdekt wat er nodig is om 'oud zeer' te herstellen.
• Je verkent systemische werkvormen om met systeemtrauma aan de slag te gaan.
• Je krijgt inzicht in wat de begeleiding van stevige herstelprocessen van jou als begeleider vraagt.
• Je leert voorkomen dat systeemtrauma zich ontwikkelt.
• Je past organisatieontwikkeling en leiderschap toe op een meer trauma-geïnformeerde manier.
• Je legt de link tussen systeemtrauma en de uitdagingen die een VUCA-wereld stelt aan mens en organisatie.

Blok 1: Exploratie - Systeemtrauma op het spoor komen

'Trauma' is niet uitsluitend een individueel fenomeen, het kan zich ook manifesteren in groepen en zelfs in organisaties. Denk aan ingrijpende saneringen met pijnlijke ontslagen, ongevallen met dodelijke slachtoffers, een aanslag, fraude, medische fouten… . Systeemtrauma kan een organisatie en haar medewerkers bijzonder beschadigen en lam leggen. Omdat dit fenomeen vooral machteloosheid en schaamte oproept, kiest men er helaas vaak voor om het onder de mat te vegen tot er iets breekt en/of de organisatie onherroepelijk vastloopt in haar werking.

Omdat trauma een uiterst subjectief gegeven is – er bestaat immers geen lijst van wat wel of niet tot systeemtrauma leidt – is het cruciaal om dit fenomeen te leren herkennen en begrijpen, rekening houdende met de eigenheid van de organisatie en haar context.

Op basis van voorbeelden, cases en theorie zal een kader aangereikt worden om systeemtrauma op het spoor te komen. Je krijgt concepten en taal aangereikt om dit thema ter sprake te brengen binnen de context van organisaties. Tijdens dit blok leer je ook wat er nodig is om met systeemtrauma aan de slag te gaan. Net zoals er voorwaarden zijn voor een chirurg om aan een operatie te beginnen, geldt dit ook voor eventueel herstelwerk in organisaties.

^{“The limits of my language mean the limits of my world.” Ludwig Wittgenstein}

Blok 2: Werken met systeemtrauma - Wat vraagt dit van de begeleider?

Beschadigde systemen doen vaak een groot appel op het incasserings- en draagvermogen van degene die met deze beschadiging aan de slag gaat. Dat wat er in het systeem leeft, kan drukken op de eigen pijn en beschadiging van de begeleider. Daarnaast zet trauma de nodige beveiligingsmechanismen van systemen in werking, om maar weg te kunnen blijven van de pijn. Wanneer je als begeleider wordt gezien als bedreiging, dan zullen deze mechanismen hun best doen om jou te controleren. 

In blok 2 gaan we in op de persoon van de begeleider in relatie tot het systeem waarmee je werkt. Je eigen gevoeligheden kennen en in de ogen kunnen kijken is immers essentieel om te kunnen werken met trauma. Hoe hou je vaste grond onder de voeten en blijf je werken vanuit jouw kern, wanneer de context waarin je werkt je geen houvast geeft? Daarnaast leer je de immuunreacties van getraumatiseerde systemen herkennen en hier op een adequate manier mee werken.

^{"You cannot lead others where you are not willing to go yourself." Anonymous}

Blok 3: Heling en herstel - Aan de slag met systeemtrauma

Ingrijpende gebeurtenissen of chronische stressoren kunnen zorgen voor systeemtrauma. Verder bouwend op de vorige blokken gaan we kijken wat je kan doen om op een helende manier aan de slag te gaan met systeemtrauma.

Op basis van de trauma-diamant (een concept uit het boek 'Trauma in Organisaties') zullen een reeks inzichten en methodieken aangereikt worden om met systeemtrauma aan de slag te gaan:

• Het inzetten van organisatieopstellingen als diagnoseinstrument
• Werken met historielijnen
• Psycho-educatie rond traumasymptomen bij individuen en groepen
• Pendelen en titreren met groepen
• Werken met helende rituelen
•  …

Wat in dit blok aangereikt wordt, zal meteen duidelijk maken hoever je zelf kan gaan en waar bijkomende specialistische ondersteuning relevant zou kunnen zijn. 

^{“And so we lift our gazes not to what stands between us, but what stands before us.  We close the divide because we know, to put our future first, we must first put our differences aside.”  Amanda Gorman}

Blok 4: Upgrade en integratie

Systeemtrauma lijkt een uitzondering, maar dat is het niet. Het maakt deel uit van het leven. Organisaties die de moed hebben om met dit thema aan de slag te gaan, openen het potentieel van wat men ‘Post Traumatic Growth’ noemt, maar dan op organisatievlak.

Meteen van bij de start van dit werk dient er rekening gehouden te worden met deze derde fase. Met name de fase waarin wat aan de oppervlakte kwam tijdens de exploratie- en herstelfase ook daadwerkelijk leidt tot aanpassingen in of aan de werking van de organisatie.

Herinstalleren of onaangeroerd laten van wat éénduidig geleid heeft tot schade aan de werking van de organisatie, het welzijn van medewerkers, het welbevinden van de omringende maatschappij of de klanten, leidt immers tot bewuste hertraumatisering.

Binnen deze fase passen ook verontschuldigingen. In de media krijgen we regelmatig goede en slechte voorbeelden te zien op dit vlak. Net hieruit destilleren we samen de criteria voor helende verontschuldigingen. Binnen dit kader is heling en herstel veel meer dan een quick-fix of éénmalige gebeurtenis.

In dit blok staan we ook stil bij organisatiepraktijken die de veerkracht van organisaties kunnen ondersteunen. Trauma-geïnformeerd werken heeft immers ook een preventieve dimensie.

^{“An ounce of prevention is worth a pound of cure.”  Benjamin Franklin} 

• Deze 8-daagse residentiële opleiding biedt je de unieke kans om diep in te gaan op het complexe fenomeen van systeemtrauma. Vooraf en tijdens de ontmoetingsmomenten krijg je uitgebreide informatie aangereikt, maar de focus ligt vooral op actief en interactief werken rond dit thema.
• Tijdens de opleiding is er volop ruimte om in een vertrouwelijke setting met eigen praktijkcases aan de slag te gaan.
• Om het meeste uit deze opleiding te halen, vraagt het enige voorbereiding. Plan hiervoor enkele uurtjes in om je in te lezen in aangeboden materiaal, zoals artikelen, interviews en podcasts. Daarnaast doorloop je vooraf enkele inhoudelijke webinars en bereid je je eigen cases voor.

• Lees-, kijk- en luistervoer aangeboden via het HRD Academy open leerplatform.
• Boek: 'Stuck? Dealing with Organizational Trauma' van Philippe Bailleur.

• Opleiding tot organisatieopsteller: als je organisatieopstellingen wil leren begeleiden.
• Vakopleiding tot intern organisatiecoach of Vakopleiding tot extern organisatiecoach: als je organisaties wil helpen ontwikkelen als een levend systeem, in verbinding met hun context. 

• Op deze pagina vind je meer informatie over het ruime aanbod train de trainer opleidingen van HRD Academy: Train the trainer opleidingen bij HRD Academy.
• Op deze webfiche vind je een overzicht van de coachopleidingen bij HRDA: Coach worden - Overzicht van coaching opleidingen bij HRD Academy
• Een overzicht van onze opleidingen leidinggeven vind je hier: Opleidingen voor leidinggevenden bij HRD Academy

Na zijn opleiding aan de Koninklijke Militaire School werkte Philippe een aantal jaren op de militaire luchtmachtbasis van Melsbroek. Net toen hij in 1996 aangesteld werd als personeelsverantwoordelijke, crashte één van de C-130 transportvliegtuigen van de Belgische luchtmacht in Eindhoven. Alle bemanningsleden (BE) en de meeste passagiers (NL) kwamen om het leven. 41 families werden rechtstreeks getroffen en nog veel meer vrienden en collega’s.

Deze ingrijpende gebeurtenis zorgde voor een kentering in zijn loopbaan: hij koos voluit voor het pad van organisatie- en persoonlijke ontwikkeling. Philippe combineert ondertussen al meer dan 25 jaar een aantal professionele rollen die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn:

Hij werkt als organisatiecoach in de - soms taaie - praktijk van zowel kleine als grote organisaties. Waar hij tegenaan loopt in de praktijk, prikkelt hem steeds om op onderzoek te gaan. Dit via allerhande opleidingen, verdiepende vakliteratuur, uitwisseling met collega's en introspectie. Daaruit ontstaan vaak nieuwe concepten die hij als auteur graag vertaalt in blogs, artikels en boeken. Deze ervaringen geeft hij vervolgens als teacher, en met veel passie, door via tal van langlopende opleidingen.

De drijfveer achter dit vliegwiel is het ondersteunen van organisaties om Forces for Good te worden: goed voor de planeet, goed voor de maatschappij, goed voor de organisatie zelf én uiteraard de medewerkers.  Meer info via www.philippebailleur.be. 

Haar diepe fascinatie voor de dynamiek tussen mensen vormt al jaren de rode draad in het werk van Annette en inspireert haar tot continu leren, ontwikkelen en delen van haar kennis van en inmiddels ruime ervaring met het coachen van organisaties, individuen en teams.  De steeds sneller veranderende en complexer wordende maatschappij waarin we leven, daagt organisaties meer en meer uit om zich te verhouden tot een nieuwe realiteit, waarin adaptief vermogen en het laveren op onbekend terrein belangrijker wordt. In haar praktijk als organisatiecoach richt Annette zich op het ondersteunen van teams, organisaties en hun leiders in de transitie die dit vraagt. Ze streeft ernaar om samen met haar opdrachtgevers en samenwerkingspartners het welzijn in organisaties te vergroten en anderen te faciliteren in het ontsluiten van hun potentieel. Dit doet ze vanuit een systemisch perspectief, waarbij ze haar scherpe antenne voor dynamieken in de onderstroom combineert met een warme, toegankelijke stijl en een gezonde dosis concreetheid.  Na haar studie organisatiekunde aan de Vrije Universiteit in Amsterdam startte Annette haar loopbaan in 2001 als verandermanager bij een verzekeraar, waarna ze in 2007 de overstap maakte naar een adviesbureau waar ze zich verder specialiseerde op het gebied van executive (team)coaching, groeps- en psychodynamica. Sinds 2012 is Annette mede eigenaar van Scafander en treedt ze regelmatig op bij een aantal business schools als docent, trainer en coach.